Zaterdag 16 maart werd in Utrecht een conferentie georganiseerd die de naam het meegekregen: ‘Geloven in klimatigen’. De bijeenkomst was georganiseerd door De Linker Wang (religiewerkgroep van GroenLinks), het Milieunetwerk van GroenLinks en Bureau de Helling (het wetenschappelijk bureau van GroenLinks).
Het doel van de middag was om vanuit diverse spirituele en religieuze stromingen van gedachten te wisselen over een inspirerende aanpak van de klimaatcrisis. De middag werd door Erica Meyers, hoofdredacteur van het blad de Helling, in goede banen geleid.
De aftrap werd gegeven door Titia van Leeuwen, (Gedeputeerde Staten Noord-Holland, GroenLinks). Zij vertelde over het belang van de initiatieven die van onderaf komen, zoals een wijktuin, samen duurzame energie inkopen, zonnepanelen aanschaffen. Een paar jaar geleden geloofde ze hier nog niet in, maar nu vormt het een belangrijke bijdrage aan het oplossen voor de crisis, naast de grootscheepse aanpak. De sterke kant namelijk van deze lokale initiatieven is dat het bij de mensen van binnenuit komt en wordt gedragen door de gemeenschap.
De tweede spreker, Dick Pels, scheidend directeur van bureau de Helling, pleitte er voor dat de milieubeweging meer onzekerheden zou moeten toelaten om zich zo meer open te stellen voor meerdere oplossingen. Focus bijvoorbeeld niet alleen op de reductie van CO2-uitstoot, maar onderzoek ook de mogelijkheden tot aanpassing aan een hoger niveau van CO2. Daarbij is het wel zaak om goed onderscheid te maken tussen verstandige critici en klimaatontkenners. Om een weg te vinden uit de crisis is het volgens Pels, maar ook volgens de aanwezigen, een positieve benadering nodig. “Het is een moreel project”. Eigenlijk zouden we het idee van het goede leven moeten formuleren. Het goede leven een plaats geven in het groene verhaal. Groene grenzen geven daarmee het kader aan waarbinnen de vrijheid van handelen kan plaatsvinden. Het komt er dan op aan je eigen hart te volgen en samen met anderen je eigen creativiteit in te zetten.
Matthijs Schouten, bioloog, filosoof en boeddhist, ging ook in op het morele project. Volgens hem ging het mis toen de mens zich losmaakte van het ecosysteem aarde. Oplossingen voor de verschillende crises zullen vanuit de binnenkant van de mens moeten komen. Een voorwaarde hiervoor is dat we ons weer weten te verbinden met de aarde en te beseffen dat alles met elkaar verbonden en dus ook van elkaar afhankelijk is.
Het Latijnse woord religare, waar religie van afkomstig is, betekent verbinden of herverbinden. In vele religies speelt verbondenheid tussen mensen onderling, maar ook tussen mensen en aarde een grote rol. Daarom kunnen deze ook een positieve bijdrage geven aan de spirituele kant om tot oplossingen te komen.
Schouten brak een lans voor het natuuronderwijs. Dit wordt nu alleen maar uitgehold. Met name kinderen uit een stedelijke omgeving komen vrijwel nooit meer in gebieden die niet door de mens zijn gemaakt. Natuur is hun vreemd. Hier ligt een belangrijke opdracht voor de politiek en het onderwijs. Hoe kunnen we anders verwachten dat de komende generaties zich weer kunnen verbinden met de aarde? Dat kan alleen door ervaren, door groen kijken, zien en voelen.
De laatste inleiding werd gegeven door Martine Vonk, milieuwetenschapper en werkzaam voor de Noachalliantie. Ook zij ervaart het gebrek aan zingeving en het vervreemden van de natuur als een medeoorzaak van de (klimaat)crisis. Ze wees op drie spanningsvelden die een rol spelen bij het maken van keuzes:
1) individu versus gemeenschap,
2) profijt op korte termijn versus lange termijn,
3) materiële waarde versus immateriële waarde.
De religie speelt een belangrijke rol om een goede balans te vinden in deze spanningsvelden, waarbij duurzaamheid en welzijn leidend zijn. Dit uit zich bijvoorbeeld in het rentmeesterschap en in de verschuiving van het denken vanuit een opdracht: beheer en behoed de aarde naar een navolging hoe we het Koninkrijk van God invulling kunnen geven, met rechtvaardigheid als speerpunt. Oude christelijke waarden als eenvoud en matiging, nederigheid in de zin van bescheidenheid, en de Benedictijnse gelofte van stabiliteit dragen bij aan een lage milieudruk. Omdat deze waarden geworteld zijn in de christelijke traditie verwacht Vonk dat deze de christelijke gemeenschap kunnen stimuleren tot het maken van duurzame keuzes.
Ter afsluiting gaf Vonk nog drie wijze lessen die ze leerde van het bestuderen van verschillende duurzaam levende christelijke levensgemeenschappen; focus op kwaliteit, zorg voor een sociale context en neem de tijd voor reflectie om waarden te wegen.
De tweede helft van de middag werd ingevuld met een carousel waarin in kleine groepjes werd gepraat over het klimaatprobleem vanuit verschillende levensbeschouwelijke tradities.
Ruard Ganzevoort, voorzitter van de Linker Wang sloot de dag af, met zijn indrukken van deze middag. Wat hem opviel was dat alle aanwezigen, ongeacht hun levensbeschouwing, het er over eens waren dat de klimaatcrisis ook een spirituele crisis is. Daarom moeten we de oplossing niet alleen in de technologie zoeken, maar ook in ons zelf.
Naast bijvoorbeeld de grootschalige duurzame energiewinning moet de politiek daarom ook lokale initiatieven motieveren en faciliteren. Verandering van onderop heeft de toekomst. Daarnaast zou ook de spirituele kant van het verhaal meer in de Tweede Kamer te horen moeten zijn. In de politiek zou vaker de vraag naar welzijn moeten klinken, in tegenstelling tot welvaart. Een politicus in de Kamer kan toch ook de vraag stellen: “Worden we daar nu echt gelukkiger van?”
Door Marjolein Tiemens-Hulscher - 21 maart 2013
Marjolein Tiemens-Hulscher is parochiaan van de geloofsgemeenschap St. Petrus’ Banden te Driebergen. Ze wil geloof en duurzaamheid verbinden in het dagelijks leven en in de geloofsgemeenschap.