Spring naar inhoud

Liefde voor de schepping

groene-boomGroene overweging op basis van de rede van Seattle.

Door Marjolein Tiemens-Hulscher – 9 maart 2013

Liefde voor de schepping

Uit de rede van Seattle (in de woorden van Ted Perry)

De as van onze vaderen is heilig. Hun graven zijn gewijde grond en deze heuvels, deze bomen evenzeer. Dit deel van de aarde is heilig voor ons. De blanke man begrijpt het niet. Voor hem is het ene stuk grond gelijk aan het andere. Want hij is een rusteloze zwerver, die komt in de nacht en van het land neemt wat hij nodig heeft. De aarde is niet zijn broeder, maar zijn vijand. En als hij die veroverd heeft, trekt hij verder. Hij laat het graf van zijn vader achter zich en bekommert zich daar niet om. Hij steelt de aarde van zijn kinderen en het kan hem niet schelen. Hij behandelt zijn moeder, de aarde, en zijn broeder, de lucht als koopwaar, die hij kan uitbuiten en weer verkopen als schapen, brood of goedkope bonte kralen. Zijn vraatzucht zal de rijke aarde kaal vreten en slechts een woestenij achterlaten.

 ∼

Bezinning

Seattle vertegenwoordigde als chief twee indianenstammen in de onderhandelingen met de blanke man, die grond wilde kopen in het gebied waar deze Indianen leefden. Hij sprak deze woorden ongeveer 150 jaar geleden. Ze is één van de weinige overblijfselen van de indiaanse filosofie. Dit komt deels doordat de Indianen het schrift niet kenden. De rede is dan ook door andere mensen opgeschreven. Maar er werd ook niet geluisterd naar hen, ‘die de taal van de aarde’ spraken. En dat is jammer, want de indianen bezaten en bezitten een grote wijsheid waar we nog veel van kunnen leren.

De Indianen leefde in en met de natuur. Ze maakten eigenlijk geen onderscheid tussen mens en natuur. Ze voelden zich verbonden met de grond waarop ze leefden. De westerse maatschappij zet de mens echter tegenover de natuur. En dat heeft de kerk ook lang gedaan. We hebben lang geleefd met een idee van beheersbaarheid en de maakbaarheid van het leven. Hierdoor achtte de mens zich onkwetsbaar, ook in relatie tot de natuur. Of we dachten onkwetsbaar te worden door de vooruitgang van wetenschap en techniek.

De Indianen waren één met de natuur. Die verbondenheid maakt ook dat ze moeder aarde met respect en eerbied tegemoet treden. Ze dankten haar voor haar gaven en gebruikten nooit meer dan ze nodig hadden. Een schril contrast met hoe wij, hier in het rijke Westen, met gaven van de aarde omgaan. Het lijkt vaak dat alles moet wijken voor de onverzadigbare behoeften van de mens. We zijn al een heel eind op weg om de rijke aarde kaal te vreten, zoals Seatlte dat zei, en wat er dan nog over blijft voor onze kinderen zal ons een zorg zijn. We zijn nu denk ik op een punt gekomen dat het voor veel mensen gelukkig echt een zorg is hoe we de aarde achterlaten voor de volgende generaties.

Maar hoe heeft het zover kunnen komen? Misschien komt doordat de meeste mensen hier in het rijke Westen dat sterke gevoel van verbondenheid met de aarde missen; de verbondenheid met het water, de lucht, de planten en de dieren. We zijn er wel degelijk mee verbonden en er afhankelijk van, maar we beseffen het vaak niet. Totdat we te maken krijgen met vervuilde lucht die we inademen of vervuild water dat we pas na een ingewikkeld zuiveringsproces kunnen drinken. Deze actualiteit van vervuiling, maar ook van klimaatverandering heeft het beeld van maakbaarheid en onkwetsbaarheid wreed verstoord. De mens en zijn natuurlijke leefomgeving van dieren en planten zijn in een web van leven in kwetsbaarheid met elkaar verbonden en op elkaar aangewezen. Mens en natuur zijn beide afhankelijk van een atmosfeer waarin al het leven deelt.

Bijbels gezien is de erkenning van kwetsbaarheid een moment van waarheid dat tot nieuwe, positieve inzet voor verandering kan leiden. De afhankelijkheid van een grotere werkelijkheid gaat ons vermogen vaak te boven. En juist hier wijst ons geloof ons de weg. De bijbel spreekt altijd van liefde, hoop en genade. Daarom kunnen wij in vrijheid en bescheidenheid, maar met moed, hoop, vertrouwen en volharding verder gaan.

 ∼

Uit de rede van Seattle (in de woorden van Ted Perry)

En wat heeft het leven voor zin als een man niet meer de eenzame kreet van de lijster kan horen, of het getwist tussen de kikkers ’s avonds rond de poel? Maar ik ben een rode man en begrijp het niet. Ik houd van de wind die scheert over het water van de plas en de geur van de wind zelf gezuiverd door de middagregen. De lucht is kostbaar voor de rode man, want alles ademt dezelfde lucht, de dieren, de bomen, de mensen, alles heeft deel aan dezelfde lucht. Hoe kun je de lucht bezitten?

Het is zo moeilijk te begrijpen voor ons. Hoe kun je de lucht kopen of verkopen, de warmte van de aarde, de snelheid van de antiloop? Hoe kunnen we die dingen aan u verkopen en hoe kunt u ze kopen? Is de aarde van u om ermee te doen naar goeddunken, alleen omdat de rode man een stuk papier tekent en het geeft aan de blanke man?

Maar dit weten wij: de aarde behoort niet aan de blanke, de blanke behoort aan de aarde. Dit weten wij; alles hangt samen als het bloed dat een familie verbindt. Alles hangt met alles samen. Wat er gebeurt met de aarde gebeurt met de zonen en de dochters van de aarde. De mens heeft het web van het leven niet geweven. Hij is slechts één draad ervan. Wat hij met het web doet, doet hij met zichzelf.

 ∼

Bezinning

De verbondenheid van de mens met de aarde, met de natuur is een relatie van afhankelijkheid, zoals plant, dier en mens afhankelijk zijn van schone lucht en schoon water. Alles ademt dezelfde lucht, de dieren, de bomen, de mensen, alles heeft deel aan dezelfde lucht. Hoe kun je dan de lucht bezitten? Toen Maarten, mijn zoon van 11, deze vraag zag op de voorkant van een boekje, zei hij: goede vraag. Ik vroeg hem waarom een goede vraag? Hij zei: ‘Omdat ik het antwoord niet weet.’ Het enige antwoord dat mogelijk is denk ik. We kunnen de lucht niet bezitten. Maar als we de lucht niet kunnen bezitten, en ook het water trouwens niet, waar halen we dan het recht vandaan om het wel te vervuilen?

Maar er is meer. De verbondenheid van de mens met de aarde, met de natuur is ook een bron van zingeving. Wat heeft het leven voor zin als een man niet meer de eenzame kreet van de lijster kan horen, of het getwist tussen de kikkers ’s avonds rond de poel? Genieten van een vlinder die fladdert van bloem tot bloem, de geur van pas gemaaid gras, het kabbelen van het water en de warmte van de zon op je gezicht. Het is een voorrecht om deel te mogen zijn van de wondermooie schepping. In diverse psalmen loven we God om wat hij gemaakt heeft; zoals in psalm 104 “Glorie zij de Heer voor immer en altijd; dat Hij vreugde zal beleven aan alles wat Hij gemaakt heeft.” Soms denk ik wel eens: zou Hij nog vreugde beleven aan alles wat hij gemaakt heeft?

Seattle zei: de aarde behoort niet aan de mens, maar de mens aan de aarde. En daar kunnen we aan toevoegen “en de aarde behoort aan God, zoals staat in psalm 24. De verbondenheid van mens en aarde laat ook zien dat we slechts een onderdeel van de schepping zijn en er niet boven staan. Als we op Aswoensdag een askruisje halen horen we de woorden: ‘Mens, gij zijt stof en stof zult gij worden. De grondstof voor de mens is het stof van de aarde. Zo werd hij in Genesis zelfs genoemd, hij, Adam. Geen eigen naam, maar een aanduiding waarvan hij gemaakt is, Adamah, dat aarde betekent. De aarde, de grond, die we bewerken voor de productie van ons voedsel. God boetseerde de mens van adamah. Dat weten maakt de mens bescheiden, of zou de mens bescheiden moeten maken. God boetseerde de mens niet alleen, hij blies ons ook levensadem in. Wij leven van Gods levensadem. De mens brengt daarmee ook iets goddelijks in de schepping. Hij is tegelijk ‘uit aarde’ en ‘uit God’; tegelijk stof en leven, lichaam en geest. Zo zijn we niet alleen stoffelijk verbonden met de aarde, maar ook levend verbonden met de schepping. Laten wij openstaan voor die goddelijke levensadem, zodat wij de liefde voor de schepping leren verstaan en de wijsheid, die bij de Indianen zo vanzelfsprekend was, mogen ontvangen.

Marjolein Tiemens-Hulscher

29 maart 2014

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *