Al enige jaren schrijf ik zo nu en dan een column voor kerk en milieu. Bladerend door deze stukjes, en om inspiratie op te doen voor deze nieuwe column, viel me op dat ik het steeds wel over milieu heb, maar dat het woord kerk of geloven in mijn stukjes niet voorkomt. Hoe komt dat eigenlijk? Hebben voor mij milieu en geloof weinig met elkaar te maken?
Geloven en milieu
Een recent stuk in Trouw stelt: Milieu is niet gebaat bij “christelijke” politiek. Christelijk partijen hebben weinig voor milieu gedaan door hun relatie met hun traditionele achterban, de landbouw en wat daarmee samenhangt. Ik ben het daar mee eens. Ook de kerk heeft de afgelopen decennia niet vooropgelopen in milieubewust zijn. Hoe zit dat dan met geloven en milieu?
Een aspect, in Nederland gelukkig niet zo sterk, maar wel in de USA is een onderliggend gevoel bij fundamentalistische christenen: God regeert, God zorgt voor de wereld, dus geloven we niet in klimaatverandering, in milieu-invloeden door de mens.
Dit geloof: de mens is nietig, vindt men ook bij sommige geo-wetenschappers, zoals Salomon Kroonenberg. De aarde is zo groot, onze invloed is zo gering, Gaya, moeder aarde, overleeft wel. Volgens mij is dit meer een vorm van geloof, dan van wetenschap.
Geloof komt ook om de hoek kijken bij mensen die zich wel degelijk van de ernst van de situatie bewust zijn. Uitspraken als: “We kunnen de problemen technisch oplossen, we weten zo veel, we kunnen zoveel”, zijn mijns inziens ook een vorm van, naïef, geloof. Waarop dit optimisme, dit geloof gebaseerd is, is me niet duidelijk. Als techniek ‘alles’ kan, waarom is er dan nog steeds armoede, honger, ernstige ziektes etc?
Geloven of weten?
Nogal eens krijg ik de vraag: geloof jij in klimaatverandering? Mijn antwoord is dan: Nee, klimaatverandering heeft niets met erin geloven te maken. Er is wetenschappelijk kennis, er is theorievorming, er zijn waarnemingen. Op grond daarvan wordt er een verband gelegd tussen de uitstoot van broeikasgassen en klimaatverandering. Door voortgezet onderzoek weten we de samenhang beter, maar de basiskennis blijft dezelfde. We spreken er toch ook niet meer over of de aarde plat of rond is, of roken schadelijk is of niet? Men gelooft toch niet dat de aarde rond is, dat roken schadelijk is, dat is eenvoudig zo. Filosofisch is er zeker nog meer te zeggen over wat wetenschappelijke ‘feiten’ betekenen, maar dat zou deze column veel te lang maken.
Hoop
Wat is dan mijn toekomstverwachting met betrekking tot milieu, klimaatverandering? De meeste mensen, ook de meeste politici, weten (niet geloven!) nu dat er sprake is van klimaatverandering, van milieuproblemen. Dat is positief. Broeikasgassen zullen daarom niet meer ongebreideld stijgen. We zullen nog veel moeten doen, er zal nog een hele verandering in levensstijl nodig zijn in relatie tot landbouw (voeding!), in vervoer (auto’s, vliegtuigen, schepen) om maar een paar aspecten te noemen. Ik heb een positieve instelling en heb er vertrouwen in dat deze levensstijlverandering- ja, heel laat, en te langzaam etc- zal optreden. Beter gezegd, ik geloof daar niet in, maar ik hoop erop, met vertrouwen. Omdat mensen kunnen veranderen, zoals vaker getoond in tijden van crises, en mensen tot veel positieve dingen in staat zijn.
Peter Builtjes, juni 2018