Pier Tolsma, diaken, 9 december 2019
Op 15 november sprak paus Franciscus de deelnemers aan het Wereldcongres van de Internationale Associatie van Strafrecht toe. Niet iets wat direct het nieuws haalt, maar in de nieuwsbrief van het Belgische ‘Kerknet’ werd mijn aandacht getrokken door de kop: “Paus wil zonden tegen het milieu opnemen in de catechismus”. Na lezing van het artikel vond ik op de website van het Vaticaan de toespraak van de paus.
In de encycliek Laudato si' citeert de paus patriarch Bartholomeüs van Constantinopel: “Dat de menselijke wezens de biologische diversiteit in de schepping van God verwoesten; dat de menselijke wezens de integriteit van de aarde in gevaar brengen en bijdragen aan de klimaatverandering door de aarde te beroven van haar natuurlijke wouden of door haar vochtige zones te verwoesten; dat de menselijke wezens het water, de bodem, de lucht vervuilen: dat zijn allemaal zonden.”
Nalatigheid tegen God
Op 15 november gaat de paus in deze toespraak duidelijk een stap verder door zelf over ecologische zonde en over ecocide te spreken. Hiermee zet de paus de zaak op scherp. Het gaat hierbij niet om kleinigheden, maar om het grootschalige kwaad dat voortkomt uit zelfgericht consumentisme en winstbejag.
“Een elementair gevoel voor gerechtigheid zou vereisen dat bepaald gedrag, waarvoor de verantwoordelijkheid meestal bij ondernemingen ligt, niet ongestraft blijft. In het bijzonder alles wat als ‘ecocide’ beschouwd kan worden: de enorme vervuiling lucht, land en water, de grootschalige verwoesting van flora en fauna en elke activiteit die een ecologische ramp of vernietiging van een ecosysteem kan veroorzaken. We moeten – we denken daarover – in de Catechismus van de Katholieke Kerk de zonde tegen ecologie, de ecologische zonde tegen het gemeenschappelijke huis opnemen …”
“In deze zin stelden de Synodevaders uit het Amazonegebied onlangs voor ecologische zonde te definiëren als een daad of nalatigheid tegen God, tegen iemands buren, de gemeenschap en tegen het milieu. Het is een zonde tegen toekomstige generaties en manifesteert zich in daden en gewoonten van verontreiniging en vernietiging van de samenhang van het milieu, in schending van de principes van onderlinge afhankelijkheid en in het verbreken van netwerken van solidariteit tussen schepselen.”
Misdaden tegen de menselijkheid
De paus pleit ervoor ecocide als door de internationale gemeenschap erkende misdaad tegen de vrede te beschouwen, waarbij ecocide wordt beschouwd als de beschadiging of vernietiging van het ecosysteem van een bepaald territorium waardoor het vruchtgebruik door haar inwoners ernstig in gevaar wordt gebracht.
De paus spreekt nu over misdaden die te beschouwen zijn als misdaden tegen de menselijkheid die leiden tot honger, ellende, gedwongen migratie en dood door vermijdbare ziekten, tot milieurampen en etnocide van inheemse volken.