Pier Tolsma, 18 mei 2020
Op 12 en 13 maart zou het congres ‘Duurzame duurzaamheid’ plaatsvinden. Corona wierp helaas roet in het eten en het congres werd afgeblazen. Gelukkig lag wel onmiddellijk de congresbundel in de boekwinkel en heb ik die ondertussen kunnen lezen. Ik kan het u aanbevelen. Deze column is niet bedoeld als recensie van het boek, maar het boek heeft mij wel sterk geïnspireerd tot het schrijven van deze tekst.
Deugdenethiek
Het eerste wat bij het lezen opvalt is de sterke gerichtheid op de deugdenethiek. Duurzame duurzaamheid vraagt om een houding van duurzaamheid van binnenuit, een houding die blijvend in de mens verankerd is. Anders dan voor de plichtenethiek is dit typerend voor de deugdenethiek. Door te oefenen, door de juiste maat te vinden die bij jou in jouw situatie past, maak je jezelf de deugd eigen. De deugd vormt niet alleen je persoonlijkheid; zij gaat er ook deel van uit maken.
Liefde voor...
Een belangrijke voorwaarde voor het je eigen maken van duurzame deugden is de liefde voor de schepping. We vinden dit bij Franciscus van Assisi, maar ook bij de auteurs Henry David Thoreau (Walden) en Rachel Carson (Silent Spring). Kennis van en liefde voor de natuur zijn essentieel voor het vergroten van ons ecologisch bewustzijn. Hierdoor beseffen we dat we deel uit maken van de natuur en dat alles met elkaar samenhangt. Voor de heilige Bonaventura is de schepping een afbeelding van God. Door de schepping kunnen we God leren kennen.
Alleen samen
Een deugdzaam leven is ook een zoektocht. Er is geen allesomvattende pasklare oplossing. Het gaat om de samenwerking van verschillende disciplines en van verschillende benaderingen, om de samenwerking van politiek, wetenschap en technologie, kunst en religie. Het vraagt ook om het sluiten van compromissen. Het vraagt een spirituele benadering van meebewegen en in wisselwerking staan met de schepping en met de Schepper.
“Waar je moet beginnen? Begin gewoon ergens.”
We hebben te maken met mondiale problemen die om individuele oplossingen vragen. Iedereen heeft zijn bijdrage te leveren. Ook de deugd van rechtvaardigheid speelt daarbij een rol. De lasten vragen om een eerlijke verdeling, een verdeling naar draagkracht. Ieder draagt zijn steentje bij en als je niet weet waar je moet beginnen, zijn er de wijze woorden van Elie Wiesel: “Waar je moet beginnen? Begin gewoon ergens.” Begin met iets wat jij belangrijk vindt, waarvoor jij je wilt inspannen en waar je samen met anderen iets aan kunt doen. Begin gewoon!
Krijn Pansters (red.), Duurzame duurzaamheid: Ecologische bekering en betrokkenheid, Utrecht: Eburon, 2020.