Theo Brand, 14 september 2020
“In alle religies wordt naastenliefde aangemoedigd en waardering voor de schepping gepredikt. Daarom zou je veel meer inzet verwachten. In de praktijk zien we daar echter te weinig van. Misschien door het probleem van het krimpend aantal gelovigen in vooral de rijke landen.”
Deze uitspraak over de inzet voor duurzaamheid en milieu deed duurzaamheidspionier Jan Juffermans onlangs in een interview op NieuwWij.nl. Juffermans heeft een brede kijk op de maatschappij, verbaast zich over de traagheid waarop de mensheid in actie komt rond klimaat en duurzaamheid, en hij blijft tegelijk een positief ingesteld mens.
Eerlijk Aarde-aandeel een mensenrecht
Eén van de inzichten die Juffermans deelt is dat wereldwijde sociaaleconomische ongelijkheid, klimaatverandering en het verminderen van CO2-uitstoot, nauw met elkaar samenhangen. Want hoe meer een mens consumeert en reist, hoe groter de aanslag is die iemand doet op de aarde en hoe meer iemand bijdraagt aan de opwarming van onze planeet. Dit komt tot uitdrukking in de ecologische ‘footprint’ of voetafdruk. Rijke mensen en mensen in ‘ontwikkelde’ landen hebben een veel grotere voetafdruk. Terwijl mensen met minder middelen en in arme landen juist de gevolgen ondervinden van klimaatverandering in de vorm van droogte en overstromingen. Eerlijk delen en goed zorgen voor de aarde hangen, kortom, nauw met elkaar samen.
“Daarom zijn we ook actief met Footprint Justice en de stelling dat een Eerlijk Aarde-aandeel een mensenrecht is,” vertelt Juffermans in het interview. “Deze stelling willen we graag internationaal getoetst zien via het Internationaal Gerechtshof. Dat kan met een ‘Advisory opinion’ via de Verenigde Naties. Daar wordt nu aan gewerkt.”
CO2-budget
Juffermans verwijst naar een artikel dat hij schreef en in 2019 gepubliceerd werd op DuurzaamNieuws.nl. Daarin wijst hij op de noodzaak van quotering of rantsoenering om de schepping te bewaren en alle middelen en mogelijkheden eerlijker te delen. Dit kan door een CO2-budget. “Met dat budget is iedereen vrij te kiezen wat men koopt of doet. Het blijkt de meest effectieve en ook de meest rechtvaardige manier om gepland de gestelde doelen te halen die nodig zijn om onder de 1,5 graad Celsius opwarming te blijven. Zo’n budgetsysteem klaar maken voor gebruik zou dus grote prioriteit moeten krijgen. De invoering zou het beste binnen de EU kunnen starten, met duidelijke maatregelen aan de buitengrenzen voor de importen en exporten.”
Bedrijven en (overheids)instellingen moeten dan eenheden CO2 kopen op een speciale veiling, zo legt Juffermans uit. “De prijs van die eenheden is afhankelijk van vraag en aanbod op de markt. Deze CO2-kosten zullen vervolgens doorberekend worden in de producten en diensten. Energie-intensieve producten en diensten worden daardoor beduidend duurder en vergen ook veel CO2-budget, maar duurzaam en zuinig geproduceerde producten en diensten in verhouding goedkoper en ook budget-besparend.”
Ook individuen die niet genoeg hebben aan hun jaarbudget kunnen op deze wijze meer eenheden kopen, legt hij uit. “Mensen die al energiezuinig leven houden eenheden over en kunnen die vervolgens verkopen. Op die manier kunnen ze een extra inkomen verwerven. Maar die eenheden uit de markt houden kan natuurlijk ook. Dat is dan een extra bijdrage aan een hopelijk nog enigszins veilig klimaat.”
Avondmaal en eucharistie
Als kerkganger doet dit ‘eerlijk delen’ op basis van quotering en rantsoenering, me denken aan het christelijke ritueel van het delen van brood en wijn, zoals dat gebeurt met het avondmaal of de eucharistie. Eerlijk delen en ontvangen vanuit een besef dat het leven ons gegeven is en dat niet heersen maar dienen ons verder brengt. Slecht één stukje brood en een slokje wijn. Want alleen zo is er genoeg voor iedereen.
Volgens de Bijbel belichaamt Christus de gehele schepping. Dragen christenen bij aan de dood en de ondergang van de aarde? Of zien zij deze doodlopende weg radicaal onder ogen en geloven zij, ondanks alles, in opstanding en nieuw leven? Het stellen van deze existentiële vragen in het christelijke taalveld en het deelnemen aan avondmaal en eucharistie, wordt in onze tijd volstrekt betekenisloos als we niet concreet de toekomst van de aarde voor ogen houden. En elkaar als gelijkwaardige bewoners van deze unieke planeet ook echt willen zien: dichtbij en ver weg.
Foto: Pixabay