Zeggenschap over de schepping

Hans Meek, 20 oktober 2021

In mijn ogen is de relatie tussen bijbel, Christelijk geloof en duurzaamheid vooral problematisch omdat de bijbel geen directe antwoorden geeft op duurzaamheidsvragen. Toen de bijbel ontstond en werd geschreven was er geen duurzaamheidsproblematiek. De natuur was oppermachtig en genereerde naar believen regen en droogte, overvloed of honger, gezondheid en ziekte. De mens had daar geen invloed op. De ca 200 miljoen mensen waaruit de wereldbevolking toen bestond kwamen daar dagelijks mee in aanraking en waren daarvan doordrongen. Religie riep daarom op tot solidariteit, zorg voor de zwakke, zieke en vreemdeling. Je bent afhankelijk van elkaar kunt zomaar zelf tot de getroffen en kwetsbare groep behoren.

De bijbel is als het ware antropocentrisch, uitsluitend mensgericht. Gericht op het welzijn van de mens, Gods evenbeeld, Gods volk. Daarvoor is een goede omgang met de natuur nodig, ofwel goed rentmeesterschap, maar dat beoogt vooral het welzijn van de mens en niet zozeer dat van de natuur. De natuur kon zich in die tijd heel goed zelf redden en de mens kon daar maar een zeer beperkte plek in veroveren door ‘in het zweet zijns aanschijns’ voor te ploeteren.

We moeten nu het bijbels antropocentrisme vervangen door een duurzaam ecocentrisme. De mens niet als heerser of rentmeester van de schepping, maar een afhankelijk onderdeel van een kwetsbare biosfeer. Dat kan zeker religieuze inspiratie gebruiken, maar vooral ook gezond verstand en oog voor de door inmiddels de mens veroorzaakte huidige kwetsbaarheid van natuur, milieu, ecosystemen. landbouwgronden, bossen, zoet en zout water.

Een derde aspect dat ik nu wil noemen is de centrale boodschap van bevrijding die we in de bijbel kunnen vinden. Bevrijding uit Egypte, bevrijding uit de slavernij, uit de woestijn, uit juk van de Romeinse overheersing, etc. Inmiddels hebben we in het westen, althans wat de welvarende boven- en middenlaag van de bevolking betreft, waar de meeste christenen inmiddels toe behoren (in arme landen ligt dat natuurlijk anders) enorm veel vrijheid, misschien wel te veel. Dat betekent in mijn ogen dat de boodschap van verantwoordelijkheid – die zeker ook in de bijbel te vinden is, verantwoordelijkheid en zorg voor de weduwe en wees, de vreemdeling, de zieke medemens – veel meer centraal moet komen te staan.

Die vrijheid hebben we nu wel voldoende gerealiseerd, we moeten nu onze verantwoordelijkheid preken, propageren en ter hand nemen, lijkt mij. En dan de verantwoordelijkheid voor de zwakke medemens dringend en duurzaam uitbreiden naar verantwoordelijkheid voor alle verzwakte en bedreigede medeschepselen, dieren en planten en de ecosystemen waar ze deel van uitmaken. In het besef dat niet alleen zij, maar ook wij daar als mens mee verbonden en afhankelijk van zijn.