Theo Brand, 18 september 2023
In de kerk moet het weer over de hel gaan. Dat stelt hoogleraar theologie Arnold Huijgen van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). In oktober verschijnt zijn boek ‘Waarom de wereld een hel nodig heeft’. In dagblad Trouw werd Huijgen stevig aan de tand gevoeld door journalist Maaike van Houten. Het gesprek liep uit op de klimaatkwestie en de toekomst van onze planeet.
Van Houten stelt aan het eind van het interview de vraag ‘Is dat beeld van de hel nodig om het klimaatprobleem op te lossen?’ Daarop antwoordt Huijgen: “Ik zie dat in de kerk het klimaatprobleem hetzelfde wordt voorgesteld als in de krant. Er wordt gezegd: het is heel erg en omwille van Gods liefde moeten we het goede gaan doen.” En dan vervolgt hij: “Nee, we moeten het veel erger aanzetten. We tuimelen de afgrond in. De politiek gaat ons niet helpen, een andere levensstijl ook niet. Maar zelfs zo’n uitzichtloze situatie kan opengebroken worden door Jezus Christus. Als het waar is dat Hij voor ons is opgestaan, dan is er hoop, zelfs als er geen oplossing meer is. Dat je zegt: en toch… dat is wat het spreken over de hel kan toevoegen.”
Eerlijk gezegd moest ik dit antwoord van Huijgen drie keer lezen. Wat zegt hij hier? Wat bedoelt hij nou precies?
Ten eerste erkent hij de ernst en omvang van het klimaatprobleem. Ten tweede schetst hij een groot fatalisme omdat de politiek en een andere levensstijl volgens hem toch niets uitrichten. Ten derde: alleen Jezus is het antwoord op alle problemen en juist in contrast met de klimaathel wordt die heilsboodschap beter zichtbaar.
Toontje lager en tandje dieper
Is dit het christelijke antwoord op de klimaatcrisis? Ik mag hopen van niet. Ik krijg het idee dat de klimaatcatastrofe door Huijgen wordt opgevoerd om mensen door een christelijk hoepeltje te laten springen. Het bevestigt voor mij dat spreken over de hel vaak een truc is. Maar met de hel moet je niet dreigen. We zijn als mensen vaak al bang genoeg. De hel is domweg een realiteit, mede door de klimaatverandering. En de vraag is hoe we ons in die hel opstellen. Dat vraagt om een christelijk antwoord dat getuigt van ‘een toontje lager en een tandje dieper’
Ik denk daarbij aan een oud Joods verhaal over de hel en de hemel. Daarin wordt de hel voorgesteld als een groep mensen rond een tafel. Maar met deze mensen is wat vreemds aan de hand. Ze hebben heel lange armen zonder ellenboog. Daardoor kunnen ze niet eten en komen ze uiteindelijk om van de honger. Vervolgens wordt de hemel voorgesteld. We zien dezelfde mensen rond dezelfde tafel met dezelfde vreemde lange armen die niet kunnen buigen. Maar in plaats van dat zij zichzelf proberen te voeden, voeden ze elkaar. Want dat lukt wél.
Beeldspraak
Hemel en hel zijn beeldspraak. Ze komen beide van pas als je nadenkt over het goede leven. Maar wat mij betreft hoef je daar geen christelijke dogmatiek op los te laten. Je hebt veel meer aan de Bergrede die Jezus uitsprak en de opdracht die daarin besloten ligt. Vanuit die inspiratie kunnen christenen samen met anderen bijdragen om van de wereld wat minder een hel te maken.
Ook ik geloof in Liefde die sterker is dan de dood. En als christen zou ik willen zeggen dat dit voor mij ultiem zichtbaar is geworden in Jezus Christus. Maar laten we de klimaatcrisis niet misbruiken om ons eigen religieuze punt te maken of op te dringen. Volgens mij staat er echt wat anders op het spel!
Foto: Pixabay