Vandaag staan we speciaal stil bij de hongerdoek van Vastenactie. De hongerdoek van dit campagnejaar is gemaakt door de Nigeriaanse kunstenaar Emeka Udemba, en hij stelt met zijn kunstwerk drie vragen:
Wat is voor ons heilig?
Wat raken we niet aan?
Wat is het leven ons waard?
Indringende vragen. En als ik eerlijk ben vind ik het ook niet zo gemakkelijk om deze vragen te beantwoorden. Wat is voor mij heilig? Toen ik hierover nadacht was mijn eerste antwoord: zelf verbind ik heilig met God en met kwetsbaar leven. Ik kan natuurlijk niet voor u invullen wat voor u heilig is.
Kwetsbaarheid
Maar misschien kent u ook de ervaring dat baby’s iets van de neiging tot zorgen en beschermen in ons oproepen. Maar nieuws over mensen in Gaza die honger lijden, ziek zijn en geen zorg kunnen krijgen omdat hulpkonvooien tegen worden gehouden, doet dat bij mij ook. Dat kan toch niet en dat mag toch niet, is het gevoel dat bij mij opkomt. En het geldt ook voor dieren in nood. En zo kun je eigenlijk wel doorgaan. Wat heilig is wil je beschermen, eerbiedigen. Maar hoe langer ik erover nadenk, hoe meer er is wat daar onder valt. Want wij zijn zelf ook kwetsbare mensen, al willen we dat niet altijd weten. De natuur is kwetsbaar.
En dan kijk ik naar de hongerdoek. Is de planeet aarde heilig? Op de een of andere manier wordt de aarde meestal niet als heilig beschouwd. Maar op de hongerdoek zien we de wereld afgebeeld als iets wat we ontvangen of mogelijk doorgeven. Dat mogen we zelf invullen. Maar zo krijgt de aarde wel een andere lading. Dan gaat het ineens over Gods schepping, en is zij niet heilig?
Voor mij toch wel.
Wat al die gedachtenspinsels mij duidelijk maakten is dat we veel dingen om ons heen niet spontaan als heilig zien. Tenminste, voor mij geldt dat. Een bloempot, een telefoon of een tv zal ik niet zo maar als heilig zien. Het zijn dingen. Maar die dingen zijn wel gemaakt van grondstoffen uit de schepping en bij de productie ervan zijn weer mensen betrokken. Ze zijn niet bezield, maar ons gebruik ervan heeft wel invloed op Gods schepping.
Veel goede vragen
Ik heb soms wel eens het gevoel dat we in ons dagelijks leven af en toe - of misschien wel vaak - een scheiding maken tussen heilig en niet heilig. Met het heilige gaan we voorzichtig om, en wat we als niet heilig beschouwen kun je gewoon gebruiken en dan afdanken. En dat doen we ook gedachteloos. Maar is het altijd wel een terechte scheiding? Het is maar een vraag. Maar wel een moeilijke vraag met consequenties als je er op wilt doordenken.
Zo zien we dat de vraag: “wat is heilig voor ons?” die Emeka Udemba ons stelt een goede vraag is, die ons laat nadenken over wezenlijke dingen. En we begrijpen misschien iets beter waarom deze vraag de titel is van het kunstwerk, dat hij gemaakt heeft, en dat ons als hongerdoek is gegeven voor deze Veertigdagentijd.
Het is misschien wel jammer dat het besef van wat heilig is in onze samenleving verloren dreigt te gaan. Misschien kunnen we op dit gebied weer meer leren van andere culturen.
Soms krijg ik wel eens het idee dat in onze Westerse wereld de economie de belangrijkste waarde is. Het kapitalisme, economische groei, de markt die zijn werk moet doen. Het zijn vaak leidende factoren bij belangrijke beslissingen. We zien regelmatig dat economische belangen afgewogen worden tegen ecologische belangen. Economie tegenover de natuur, of schepping. Vaak winnen de economische belangen het dan. Is dat goed? Of dienen we met zijn allen meer de Mammon, de god van de hebzucht dan de God van de schepping? Het is een vraag. Het is ook een vraag of het anders kan, en hoe dan? Gemakkelijke vragen zijn het niet, en gemakkelijke oplossingen zijn er niet.
Keuzes maken
We mogen ons ook afvragen of we zèlf altijd de juiste keuzen maken. Als we weten dat we alleen maar deze ene wereld hebben, zijn we dan bereid om meer te betalen voor producten die met respect voor mens, dier en milieu geproduceerd zijn? Of kiezen we voor goedkoop in de supermarkt of kledingwinkel als we wel in staat zijn meer te betalen? Emeka Udemba vraagt door het hongerdoek ook aan ons: “Wat is het leven ons waard?”
Wat is voor ons heilig?
Wat raken we niet aan?
Wat is het leven ons waard?
Mogen deze vragen ons begeleiden de komende tijd
en mogen we daar een goed antwoord op vinden.
Pastor Myriam Oosting, Hildegardparochie, H. Nicolaaskerk Haren, 10 maart 2024
Myriam Oosting is lid van Groen Geloven Groningen
Hier kunt u de woord- en communieviering terugkijken (tot uiterlijk 10 maart 2025).
Hier kunt u meer lezen over de hongerdoek.