Dit jaar is een bijzonder jaar. Niet alleen voor de rooms-katholieke kerk, maar voor alle kerken en denominaties die openstaan voor frisse, groene inspiratie. Paus Franciscus heeft 2025 uitgeroepen tot Jubeljaar onder het thema 'Pelgrims van de hoop'. Maar dat is niet alles. Naast het Jubeljaar is 2025 een dubbel jubileumjaar: precies 800 jaar geleden schreef Franciscus van Assisi zijn befaamde Zonnelied, en tien jaar geleden verscheen de klimaat-encycliek Laudato Si’.
De meervoudige ecologische crisis confronteert ons niet alleen met de gebrokenheid van onze wereld, maar ook met de kwetsbaarheid van onze systemen en van onszelf. Hoe kunnen we helen?
Lange tijd verkeerden we in de waan dat rampen ons niet meer zouden overkomen. Het westerse leven had de prettige schijn van maakbaarheid. Het was slechts een kwestie van tijd totdat de wetenschap en technologische vooruitgang de grootste problemen de wereld uit zouden helpen. Dachten we. De meervoudige ecologische crisis confronteert ons niet alleen met de gebrokenheid van onze wereld, maar ook met de kwetsbaarheid van onze systemen en van onszelf. Hoe kunnen we helen? Kelly Keasberry, schreef er een inspirerend boek over: Geworteld in verbinding; een ecologische theologie voor de toekomst.
Het valt niet te ontkennen dat het er in dit nieuwe jaar niet goed uitziet. Het aanpakken van de klimaatcrisis, het herstel van de biodiversiteit, het verbeteren van het milieu, je zou bijna zeggen, vergeet het maar. Mondiaal, en ook in Nederland.
Je gaat op zoek naar lichtpuntjes. Op tweede kerstdag keek ik naar het optreden van Freek de Jonge. Weinig hoop in bange dagen. Ik keek met enige weemoed naar een mooie, scherpe voorstelling, met opvallend veel verwijzingen naar geloof, omringd door hoop en liefde. Het zingen aan het einde van Vrede op Aarde was zingen in het duister, met toch een sprankje hoop.
Ik las de column van Iris Sommer in Trouw van 28 december. Zij herschreef de 10 geboden, die toch wel erg oud zijn. Eén van de “nieuwe” geboden, richtingwijzers , formuleerde ze als volgt: Zoek uit waar u goed in bent en zet dat in. Planeet aarde is een roeiboot, geen cruiseschip.
Ik ben op zoek gegaan naar mijn roeiriemen, en ga ze inzetten in het nieuwe jaar, de aarde vooruit helpen.
Iedereen in mijn omgeving weet het: ik houd van Kerst. Ik houd van de lichtjes op het station. Ik houd van het maken van een winterdorp. Ik houd zelfs van foute kerstfilms kijken (beschamend om misschien te zeggen, maar ik kijk soms in juli al een kerstfilm). Ik ben wel een beetje een kerstgek te noemen. Toch zie ook ik dat Kerst soms lijkt te veranderen in iets van meer, meer, meer. Grote ontbijttafels, diners met kalkoenen, grote kerstbomen met ieder jaar nieuwe kerstballen. Alles voor het plaatje op de socials.
Op de landelijke natuurwerkdag heeft de Heilige Franciscusparochie Bommelerwaard een stuk grond teruggegeven aan de natuur. ‘En dat is eigenlijk heel vanzelfsprekend’, zegt pastoor Roland Putman, ‘het is Gods grond.’ De parochie wil op deze manier uitdrukking geven aan het gedachtegoed van zijn naamgever Sint Franciscus van Assisi. Franciscus had een liefdevolle band met de dieren, met heel de natuur. Voor hem was elk schepsel een broeder of een zuster.
Coen van Loon noemt het inrichten van het nieuwe natuurgebiedje van bijna 2 hectare een prachtig gebaar. ‘Het past helemaal in de tijd waarin we leven, waarin we meer oog voor de natuur moeten hebben.’ Pastoor Putman vertelt dat Franciscus zei: “Niet de kerk is mijn wereld, de wereld is mijn kerk.’ Daar moet het gebeuren.
"Niet de kerk is mijn wereld, de wereld is mijn kerk"
Alle schepselen bestaan slechts in onderlinge afhankelijkheid om elkaar wederzijds aan te vullen ten dienste van elkaar, kunnen we lezen in de katechismus van de katholieke kerk. Die wederzijdse dienstbaarheid is precies waar het om gaat in het nieuwe natuurgebiedje, dat wordt ingericht als woonplaats voor de patrijs en vele andere akkerland soorten. Maar het wordt ook een baken van rust, waar mensen tot zichzelf kunnen komen als ze zichzelf voorbij dreigen te rennen.
Pastoor Roland Putman steekt ook zelf de handen uit de mouwen. Foto: van Balken
In de zegen, die Putman uitsprak voordat de schoppen de grond ingingen, komt alles samen: ‘We danken u dat we hier kunnen werken om het land letterlijk op de schop te nemen. Niet om mensen onder te schoffelen, maar dat mensen tot bloei kunnen komen door de vogels die hier zullen nestelen. Zegen deze mensen, zegen deze grond en dat de grond tot zegen mag zijn van velen.’
Afgelopen week zag ik een bosrand in herfstkleur, met bruin, rood, geel en nog her en der wat groen. Prachtig! Je zou denken dat bomen niet denken, maar een bezoek aan het Groote Museum Artis leerde me dat de ‘denkkracht’ van bomen in de wortels zit, die er bijvoorbeeld voor zorgt dat de bomen met hun kruinen de bosrand opvullen. Dankzij de nieuwe inzichten uit de wetenschap keek ik anders. Ik was vol verwondering en bewondering voor dit organisme de bosrand en realiseerde me dat ook mijn lichaam vol zit met bacteriën.
Tussen 7 en 10 oktober jl., hield de Porvoo-gemeenschap, een groep van Europese anglicaanse en lutherse kerken in gemeenschap van kansel en tafel, haar jaarlijkse consultatie in Zweden rond het thema God’s World: Proclaiming Hope for Future Generations in the Midst of the Environmental Crisis.
Het gaat slecht met Moeder Aarde en onze eigen uitstoot is de boosdoener, daar is de serieuze wetenschap het duidelijk over eens. Hoe dan hoop geven aan onze kerkleden, vooral van de jongere generaties, zonder de hoogdringendheid van de situatie te verbloemen, maar ook zonder iedereen in klimaatangst (climate anxiety) te storten?
Vanuit verschillende optieken werd naar het onderwerp gekeken, o.a. vanuit de Sami-traditie, de inheemse bevolking van de noordse landen. Het is een zeer verhalende traditie, herinneren aan en herinneringen oproepen via zang is heel belangrijk voor de Sami.
